Entre as rías de Vigo e Pontevedra, no punto máis occidental da península do Morrazo, atópase a Costa da Vela. Trátase dun espazo natural de 1.400 hectáreas no que se xuntan espectaculares areais, dunas, piñeirais e uns enormes cantís que deixan coa boca aberta a todo aquel que se achega a descubrilos.
De punta a punta, este anaco de costa non ten máis de seis quilómetros e medio, pero está cheo de atractivos que fan que calquera visitante un pouco curioso queira penetrar nel e desexe quedar alí a vivir. De feito, e desde hai algúns anos, ostenta o título de Lugar de Interese Comunitario.
No extremo sur da Costa da Vela sitúase Cabo Home con tres puntas, cada unha co seu faro. Entre elas acollen unha pequena enseada coa praia de Melide e protexen, xa no interior da Ría de Vigo, a sucesión doutros tres areais: Barra, Viñó e Nerga, cunhas dunas de formas pouco comúns.
Ao carón, un gran faro branco, o que leva o nome do cabo no que está situado e único rastro do ser humano nesa parte da costa. A el accédese por un camiño que, a pesar do incesante vento, é fácil de percorrer para calquera. De feito, merece moito a pena facelo, porque cos seus máis de 160 metros de altura, trátase dun dos faros máis altos de Galicia. Alén, cunha cor vermella que tende ao granate, outro faro, o de Punta Robaleira, que serve de contrapunto a unha paisaxe no que o azul, o verde e o gris domínano todo. E ao fondo de ambos os faros, as Cíes. O terceiro faro, o de Punta Sobrido, atópase na parte esquerda e máis “agochada” destas terras.
Seguindo a nosa ruta chegamos ao Monte do Facho, antigo castro e santuario galaico-romano do século III situado a 160 metros sobre o nivel do mar e que ofrece unha vista privilexiada das Illas Cíes e das rías de Vigo e Pontevedra. E é que no Monte do Facho álzase unha garita moderna pegada ao castro que é, segundo din os que o coñecen, o mellor miradoiro de toda a provincia de Pontevedra. Os descubrimentos do alto de O Facho de Donón puxeron de manifesto tamén un singular santuario, un “bosque de aras” composto por case duascentas laxas consagradas ao deus Berobreo. Ademais ten fácil acceso: desde a localidade de Donón é unha ascensión de aproximadamente trinta minutos. E é, como dicimos, o punto central elevado da Costa da Vela onde as vistas panorámicas acadan o seu tramo máis amplo. A palabra facho alude á pequena torre do século XVII construída con restos de aras romanas que puido ser empregada como torre de vixilancia para avisar dos ataques dos piratas turcos.
Xa na antigüidade este lugar asomado en salvaxes cantís sobre o mar era un lugar de peregrinación, pero a beleza dos miradoiros mariños xunto coas praias e os xacementos arqueolóxicos fai que siga sendo na actualidade un destino natural cun formidable atractivo.
Non podemos esquecernos de destacar as numerosas especies que esconde esta zona, como a bolboreta monarca, un insecto que foi atopado aquí por primeira vez en España. Tamén é fácil atoparse a cada paso coa famosa herba de namorar ou herba namoradeira, orixe de numerosas lendas relacionadas coas meigas e os feitizos.
Como outros moitos lugares nos que ocorreron traxedias, Cabo Home acolle tamén lendas sobre monstros causantes de naufraxios. A máis popular, e que aínda perdura grazas á tradición oral, é de fai cinco séculos. Por aquela época, todos os pescadores que sobrevivían á forza do mar en Cabo Home anunciaban que a maioría dos barcos afundíanse de maneira estraña e que, durante o naufraxio, albiscábanse baixa a auga uns dentes afiados. Contan que un día escuro de tormenta o monstro mariño saíu da auga e ameazou con devorar a todos os habitantes dos pobos de ao redor, pero un guerreiro chamado Oridón decidiu enfrontarse a el e, tras moitos intentos, terminou conseguíndoo. Din que entón o monstro, agonizando, afundiuse no mar deixando os seus púas fose e que, aos poucos, foise petrificando. Segundo a lenda, hoxe en día esas púas aínda son visibles e serían as rocas afiadas que hai xunto ao cantil de Cabo Home. Pódense ver, claro, pero como di a xente da zona: moito coidado con espertalo…
E que dicir do son do mar e as súas ondas desde aquí… Absolutamente hipnótico.
A Costa da Vela é un sitio que impresiona. De verdade.
