A piques de cumprir os seus primeiros 130 anos de vida o Teatro Jofre segue sendo un dos edificios máis importantes de Ferrol. Non só polo seu peso simbólico como epicentro da vida cultural da cidade, senón tamén polos valores arquitectónicos que o converten nun dos monumentos máis destacados do barrio da Magdalena e cos que contribuíu tamén a que toda a zona fose declarada conxunto histórico-artístico en 1983.
A súa construción comezouse a xestar a comezos dos anos 60 do século XIX e arrincou en 1872 tras os diferentes trámites e xestións realizados por un grupo de ferroláns coa colaboración do concello e a Mariña, que cederon os terreos necesarios. Pero o proxecto aínda tardaría outros vinte anos en verse plenamente materializado. O obxectivo dos seus promotores era dar resposta á demanda dun gran espazo de referencia para os espectáculos teatrais na cidade que se xerara tras a destrución nun incendio en 1807 da Casa-Teatro Settaro. Aquela perda só puidera ser parcialmente resolta coa reconversión dun almacén no Teatro Principal, que funcionou ata finais do século XIX.
O arquitecto Faustino Domínguez Domínguez foi o primeiro en recibir o encargo do proxecto do novo recinto, aínda que foi o seu fillo, Faustino Domínguez Coumes Gai, quen se ocupou do deseño final inspirándose nos teatros barrocos italianos. Así o demostra tanto a decoración das súas tres plantas como a característica forma de ferradura da súa sala de butacas, unha disposición pensada para optimizar a acústica, tal como aínda pode comprobar quen fai uso hoxe desta instalación reconvertida en espazo polivalente capaz de albergar desde unha representación teatral ata un concerto pasando por maxia, monólogos ou espectáculos infantís.
Pero o proceso para construír o teatro non foi sinxelo e antes de facerse realidade tivo que superar varios reveses. A principal traba foi a falta de fondos económicos para completar as obras, un problema que propiciou que os traballos tivesen que ser paralizados, pero que foi tamén a causa de que o recinto fose bautizado co nome co que segue sendo coñecido hoxe en día. Do mesmo xeito que ocorreu con outros moitos proxectos realizados en Galicia naquela época e nas décadas seguintes, a solución chegou desde a outra beira do Atlántico e da man dos emigrantes que se viran obrigados a abandonar a súa terra para labrarse un futuro.
Neste caso foi Joaquín Jofre y Maristany, un ferrolán emigrado en Bos Aires, quen respondeu á chamada dos promotores do novo teatro realizando unha importante achega económica a cambio dun paquete de accións da sociedade constituída para executar o proxecto. Aquela inxección de diñeiro permitiu retomar as obras e posibilitou que, finalmente, o 19 de maio de 1892 o Teatro Jofre alzase o pano para acoller a súa primeira representación.
O clásico de Calderón da Barca “O alcalde de Zalamea” foi a obra escollida para aquela sesión inaugural que correu a cargo da compañía de Antonio Vico. O programa daquela xornada incluíu tamén a comedia de Vital Aza “O soño dourado”. A prensa da época destacaba nas súas crónicas a bela ornamentación elaborada polo pintor escenógrafo Jorge Bussato, os sete medallóns cos retratos de Wagner, Calderón de la Barca, Moratín, Tirso de Molina, Lope de Vega, Rossini e Meyerbeer, unha recreación do firmamento con figuras representando os diversos xéneros escénicos, o retrato de Joaquín Jofre, a iluminación con gas e o mecanismo que permitía elevar o piso da sala e situalo á altura do escenario. Ademais, os xornais recollían a enorme expectación que espertara a inauguración do teatro, propiciando colas no despacho de billetes nos días previos e atraendo a público chegado desde A Coruña.
Poucos anos despois daquela velada, o teatro foi reconvertido en cine, e comezado xa o século XX, concretamente no ano 1919, tivo lugar outra feito clave na historia do local: a súa venda a Isaac Fraga Penedo. O empresario e produtor cinematográfico, propietario tamén de cines e teatros en Vigo, Santiago de Compostela, A Coruña, Ourense, Lugo e Pontevedra, Vilagarcía de Arousa e Monforte de Lemos, propúxose renovar o aspecto do recinto ferrolán e para iso encargou a construción dunha nova fachada ao arquitecto Rodolfo Ucha Piñeiro, un dos principais representantes do modernismo en Galicia. A ornamentación do frontal de Ucha inaugurado en 1921, con motivos florais e unhas máscaras que representan á comedia e a traxedia, e o seu pórtico de arcos permitiron realzar o edificio no seu conxunto e convertelo nunha referencia arquitectónica da cidade, aínda que posteriores reformas no interior si eliminaron algúns dos valiosos exemplos da súa ornamentación orixinal.
O seu desempeño como cine prolongouse durante varias décadas e tras o seu peche foi adquirido polo concello ferrolán nos anos 90 do século pasado para reacondicionalo e poñelo de novo en uso. Non resultou un proceso sinxelo, pero finalmente o Teatro Jofre foi reinaugurado no ano 2005 abrindo unha nova etapa de esplendor que aínda continúa na actualidade.
